Заңсыз берілген жер, заңсыз құрылыстан соң мәселені мәмілемен шешу талпынысы нәтиже бермеді. Бұл – наразылыққа, наразылық қақтығысқа ұласты. Ақырында бір полицейдің өлімімен аяқталған оқиға ел тәуелсіздігінен кейінгі алғашқы қақтығыс ретінде белгілі. Билік мәселені күшпен шешпек болды. Даулы жер телімдері кейін заңдастырылды. Бұл жайлы сол кезде Азаттықтың Алматы бюросын басқарған Кенжебек Нұрқасенұлы және оқиға ортасынан хабар…

Қуғын-сүргін тұсында Алматыға келіп қайтқан америкалық ғалым Альфред Хадсонның еңбегіне Азаттық 1972 жылы шолу жасаған. Медиа-зерттеуші Рахима Нұриден мен тарихшы Мақсат Алпысбес монографияның маңызы жайында айтады.

31 жыл бұрын қазақ ақыны Мағжан Жұмабаевтың 100 жылдық мерейтойы қалай атап өтілген еді? Мағжанның сол кезде көзі тірі туыстарының естеліктері, ақын поэмасы желісімен түсірілген “Батыр Баян” фильмінің әсері – осы подкаста толығырақ айтылады.

Совет режиміне қарсы ашық күрескен қайраткер Мұстафа Шоқайдың үндеуі 55 жылдан соң алғаш Қазақ радиосынан берілгені сенсация болды. Бұл жайында Қазақ радиосында істеген Иманбай Жұбай әңгімелейді. Қайраткер туралы Ресейдегі құжатта не айтылған, Түркістан бірлігі идеясының бүгінгі сарыны қандай?

Мұстафа Шоқайдың 1936 жылы Еуропада Түркістан жастары алдында сөйлеген сөзі Азаттық радиосынан кейін, 1991 жылы Қазақ радиосынан алғаш рет беріледі. Сол кезде Азаттық Қазақ радиосының “Ұшқын” жастар бағдарламасын әзірлеуші Иманбай Жұбайдан және қайраткердің жиені Серікбай Шермаханнан сұхбат алған. 33 жылдан соң Серікбай Шермаханға тағы хабарластық.

Азаттық эфиріндегі жазушы Мұхтар Мағауиннің дәрісі қалай кітапқа айналды? Сол тізбекті хабардың бірінде жазушы ноғай халқы туралы әңгімелейді. Ал ноғай белсендісі қазақстандық басылымға жазған хатында өз алаңдауын жеткізеді.

31 мамырды қалай атап өткен жөн? 1992 жылы жазушы Смағұл Елубай неге ашық хат жазды? Қазір өзі не дейді? Қуғын-сүргін құрбаны, саяси диссидент Арон Атабек ат салысқан “Арыс” қоры бүгінде неге қол жеткізді?

1992 жылы мамырда Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаев Мәскеу арқылы Вашингтонға алғаш ресми сапармен барып қайтты. “Шеврон” компаниясымен келісімге келіп, ядролық қарудан бас тартудың алғашқы шарттары айқындалды. Қазақстан мен Американың арасы кейін неге суыды? Ол туралы бір кездегі сыртқы істер министрі, қазіргі президент не дейді?

Дәлелхан Жаналтай мен Қажығұмар Шабданұлының тағдыры – қазақ эмиграциясындағы ерекшелік мысалы. Бірі Шығыс Түркістандағы коммунистер қысымын әшкерелеу үшін күресті, азаппен Түркияға жетті. Бірі Қазақстандағы Ашаршылықтан бас сауғалап барып, Шыңжаңда қалды. Кейін 40 жылдан аса Қытай түрмесінде отырды. Өле-өлгенше қатаң бақылауда болды.

Шығыс Түркістан қазақтарының Такла – Макан, Гоби, Тибет, Үндістан, Кашмир асып, Парсы шығанағымен Түркияға ауып барғанына 75 жылдан асты. Азаттық радиосы 1989 жылы осы үркін кезіндегі Қалибек көшінің 40 жылдығына орай тізбекті хабарлар әзірлеп, трагедияға толы күндер куәларын сөйлеткен.